تور یک روزه بازدید از مسجد جامع عتیق

مسجد جامع عتیق صفهان

در جای جای ایران که قدم بزنید، شکوه معماری پیشینیان را می‌بینید. اصفهان میزبان باشکوه‌ترین معماری‌های سنتی ایرانی است. مسجد جامع عتیق یکی از این بناهای پرابهت اصفهان است که هر ساله میزبان گردشگران و بازدیدکنندگان بسیاری از سرتاسر ایران و جهان است. یکی از جذابترین رازها در خصوص مسجد جامع اصفهان، پویایی آن در طی دو هزار سال است، چرا که این بنا بر روی خرابه‌های آثار تاریخی پیش از اسلام بنا شده و هنوز شواهدی از تاریخ کهن یک آتشکده را در آن می‌توان مشاهده کرد.

موقعیت مکانی مسجد جامع اصفهان

مسجد جمعه اصفهان که به مسجد جامع عتیق نیز شهرت دارد در میدان قیام، خیابان علامه مجلسی اصفهان واقع شده، به بیانی دیگر در بخش قدیمی اصفهان، ضلع باختری خیابان هاتف و انتهای بازار بزرگ واقع شده است. به‌طور کلی به همان اندازه که میدان نقش جهان و عمارات تاریخی اطراف آن یادآور معماری و هنر دوران صفوی است، مسجد جمعه و محلات پیرامون آن افسانه زندگی در عهد سلجوقیان و روزگار پیش از آن را بیان می‌کند. 

تاریخچه مسجد جامع عتیق

مسجد جامع اصفهان یا مسجد جمعه اصفهان که به مسجد جامع عتیق نیز شهرت دارد در میدان قیام، خیابان علامه مجلسی اصفهان واقع شده است به بیانی دیگر در بخش قدیمی اصفهان، ضلع باختری خیابان هاتف و انتهای بازار بزرگ واقع شده و یکی از برجسته ‌ترین آثار معماری ایران و جهان است و از آن جا که بخش ‌های مختلف آن در دوران ‌های مختلف تاریخی ساخته و پرداخته شده‌، مجموعه حاضر همچون موزه عظیمی، معرف روند تحول و تکامل معماری ایران در دوره اسلامی است و حتی پیش از آن چرا که کاوش‌های باستانشناسی نشان از آن دارد که احتمالا این مسجد پیش از تسلط اعراب بر این شهر، مرکز مذهبی مهم شهر بوده و بصورت یکی از آتشکده‌های شهر اصفهان کاربری داشته‌ است. کشف یک پا ستون، با تزیینات دوره ساسانیان، در منطقه شمالی مسجد، وجود بنایی قبل از اسلام را تایید می ‌کند. درباره تاریخچه تغییر و تحولات مسجد اختلاف نظرهایی وجود دارد ولی به نظر می‌آید ساخت مسجد جامع به قرون اولیه هجری و در زمان عباسیان بوده که در قرن سوم هجری محراب آن تخریب و جهت قبله آن اصلاح شده ‌است.

سیمای فعلی مسجد عمدتاً مربوط به اقدامات دوره سلجوقی است اما تعمیرات و الحاقات آن به دوران های بعد به خصوص عصر صفویان مربوط می شود. مسجد دارای ورودی های متعدد است که هر یک فضای مسجد را به بخش هایی از بافت پیرامون آن مربوط می کند این ورودی ها همه در یک زمان ساخته نشده اند و هر یک در مقطعی از تاریخ و در ارتباط با ساختمان درون و بیرون بنا به وجود آمده اند. گذرها و معابری که در گرداگرد مسجد وجود دارند بیانگر ارتباط گسترده ای است که مسجد با بافت قدیم شهر دارد.

جاذبه های دیدنی مسجد جامع اصفهان

مسجد جامع اصفهان از مهم ترین و قدیمی ترین بناهای مذهبی ایران به شمار می رود و با نام مسجد جمعه نیز شناخته می شود. این بنا در مجموعه ای به ابعاد ۱۷۰ در ۱۴۰ متر قرار دارد که شامل قسمت های مختلفی از جمله گنبد نظام‌الملک، گنبد تاج‌الملک، حیاط چهار ایوانی و شبستان‌های گرد آن، مدرسه مظفری و محراب الجایتو می باشد. هر یک از قسمت های این مجموعه بخشی از سیر هنر معماری اسلامی را در دوره های تاریخی نشان می دهند. در حال حاضر این بنا هنر بیزانس و کلاسیک در قالب یک بنای سنتی و اسلامی به نمایش گذاشته است.

در مورد تاریخ بنای این مسجد حدس و گمان هایی وجود دارد بنا بر مطالعات کارشناسان مسجد کنونی بر روی ویرانه‌های مسجدی قدیمی که توسط اعراب ساکن قریه طهران در اصفهان و در قرن دوم هجری بنا شده بود، احداث گردیده است. آن مسجد تاریخی نیز بر روی خرابه‌های بنایی مربوط به اواخر دوره ساسانی ایجاد شده بود. مسجد کنونی در دوران آل بویه و صفویه دچار تغییراتی گردید و توسعه یافت. این اثر در تاریخ 15 دی ماه سال 1310 با شماره ی 95 در فهرست آثار ملی ایران و در اجلاس سی و ششم یونسکو در زمره میراث جهانی قرار گرفت.

بناهای داخل مسجد جامع اصفهان

• صحن چهار ایوانی
• شبستان ها
• مدرسه مظفری
• صفه های کوچک دوره دیلمی
• گنبد نظام الملک
• گنبد تاج الملک
• محراب اولجایتو
• ایوان درویش
• ایوان صاحب
• ایوان استاد
• ایوان شاگرد

معماری مسجد جامع اصفهان

مسجد جامع اصفهان با نقشه چهار ايوانی بنا شده و از آنجا که ابداعات هنری و معماری ۱۵ قرن دوران اسلامی را در خود گرد آورده است، يکی از بهترين آثاری به‌شمار می‌رود که در دنيای امروز شهرت دارد. با توجه به منابع و مآخذ مختلف اين نکته مشخص می‌شود که مسجد جامع در طول زمان به سبب آتش‌سوزی و جنگ‌های متعدد و ناآرامی‌های دوران مختلف آسيب فراوان ديده و بازسازی و مرمت شده است. مسجد دارای ورودی‌های متعدد است که هر يک فضای مسجد را به بخش‌هايی از بافت پيرامون آن مربوط می‌کند.

گذرها و معابر گرداگرد مسجد بيانگر ارتباط گسترده‌ای است که مسجد با بافت قديم شهر دارد. چهار ايوان اطراف ميدان شاخصه شيوه مسجدسازی ايرانيان است که پس از احداث آن در ساير مساجد نيز رواج يافته است. اين ايوان‌ها که به نام‌های صفه صاحب در جنوب، صفه درويش در شمال، صفه استاد در مغرب و صفه شاگرد در مشرق ناميده می‌شوند با تزئينات مقرنس‌سازی و کاربندی يکی از فنون بسيار جالب معماری ايران را بيان می‌کند. نمای داخلی صحن مسجد و کاشي‌کاری‌های آن مربوط به قرن نهم هجری است که احتمالا مناره‌ها نيز مربوط به همين زمان هستند.

چهار ايوان اطراف ميدان شاخصه شيوه مسجد سازی ايرانيان است که پس از احداث آن در ساير مساجد نيز رواج يافته است. اين ايوان ها که به نام های صفه صاحب در جنوب، صفه درويش در شمال، صفه استاد در مغرب و صفه شاگرد در مشرق ناميده می شوند با تزئينات مقرنس سازی و کاربندی يکی از فنون بسيار جالب معماری ايران را بيان می دارد.
نمای داخلی صحن مسجد و کاشيکاری های آن مربوط به قرن نهم هجری است که احتمالاً مناره ها نيز مربوط به همين زمان می باشند به طورکلی بنای کنونی مسجد جامع اصفهان شامل بخشهای زير می باشد:
شبستان مسجد که بر ستون های مدور استوار است که با گچبري های بسيار زيبا تزئين شده است. اين قسمت مربوط به عصر ديلميان است.
گنبد و چهل ستون های اطراف آن که در ايوان جنوبی مسجد واقع شده و در فاصله سال های ۴۶۵ تا ۴۸۵ هجری قمری بنا شده است. اين گنبد در زمان سلطنت ملکشاه سلجوقی و وزارت خواجه نظام الملک ساخته شده و از نمونه های نادر ساختمان های عصر سلجوقی است. ايوانی که در جلوی اين گنبد آجری واقع شده در اوائل قرن ششم هجری بنا گرديده و سقف آن از مقرنس های درشت ترکيب شده است.
ايوان معروف به صفه صاحب که در دوران سلجوقی ساخته شده و تزئينات آن مربوط به عصر قراقويونلو و صفوی است. در اين قسمت کتيبه هائی از دوران های مختلف از جمله صفويان به چشم می خورد. ايوان غربی معروف به صفه استاد که در عصر سلجوقی بنا شده و در دوره صفويان با کاشيکاری تزئين شده است. در اين صفه علاوه بر خطوط ثلث و نستعليق که به تاريخ ۱۱۱۲ هجری قمری و در زمان سلطنت شاه سلطان حسين کتابت شده عباراتی به خط بنائی بسيار زيبا و با امضاء محمد امين اصفهانی نوشته شده است.

برنامه بازدید از مسجد جامع عتیق اصفهان 

بزرگتربن مسجد جامع ایران 

زمان : جمعه 24 خرداد ساعت 10 صبح مقابل درب اصلی مسجد (سبزه میدان یا میدان کهنه , جنب بازار بزرگ)  

این بازدید رایگان است ولی هزینه ورودی مسجد به عهده بازدید کننده عزیز می باشد